Güneş Sistemi Nedir? Gezegenler ve Uyduları Nelerdir?

Güneş sistemi, güneşin yarattığı çekim kuvveti sebebiyle kendi etrafında oluşturduğu sistemin adıdır. Bu sistem içerisinde gezegenler ve gezegene bağlı uyduların yanı sıra kuyruklu yıldızlar, meteorlar ve çok sayıda başka cisimler yer almaktadır. Güneş sisteminin oluşumu hakkında bilim adamlarının yıllardan beri öne sürdükleri çeşitli teoriler vardır. Ancak bu teorilerden kabul göreni 1796 yılında matematikçi Simon Laplace’in Nebula teorisidir. Laplace bu teoriyi bağımsız olarak kendi çalışmaları sonucunda ortaya çıkarmıştır. Nebula teorisine göre güneş sistemi günümüzden 4,6 milyar yıl önce dev bir molekül bulutunun çökmesinden meydana gelmiştir.

Güneş sistemi içerisinde bulunan gezegenlerin tamamı kendilerine ait yörünge üzerinde ve güneşin etrafında dönmekteler. Bu gezegenlerden bazıları güneş etrafındaki dönüşünü yüzyıllar içerisinde tamamlarken dünya ise 365 gün olarak sayılan bir zaman dilimi içerisinde tamamlar. Bununla birlikte gezegenlerde görülen ısılar da güneşe olan mesafeleriyle doğru orantılıdır. Bu bağlamda dünyamız güneşe olan uzaklığı da göz önünde bulundurulduğunda insanların yaşaması için en uygun olan sıcaklığa sahip tek gezegendir. Ancak bu durum başka gezegenlerde yaşam olmayacağı anlamına gelmez. Başka gezegenlerde o gezegenin şartlarına uyum sağlamış olarak yaşayan canlılar olabilir. Günümüzün teknolojisi ile sadece ay ve bize en yakın gezegen olan Mars’ta canlı olmadığını biliyoruz. Ancak diğer taraftan Mars ile ilgili çalışmalar da devam etmekte. Bu çalışmalar doğrultusunda Mars’ta yaşam olabileceğine ya da eskiden olmuş olabileceğine dair çeşitli bulgulara rastlanmıştır. Mars’ta yaşam çoğu sinema filmine de konu olmuştur.

Yakın zamana kadar bilinen gezegenlerin sayısı 11’di. Bu gezegenler Merkür, Venüs, Dünya, Mars, Jüpiter, Satürn, Uranüs, Neptün ve Plüton’du. Ancak bu gezegenler arasında Plüton’un dış merkezli bir yörüngeye sahip olduğu anlaşılmış ve 2006 yılında Uluslararası Gökbilim Birliği Plüton’u gezegen sınıfından çıkararak “cüce gezegen” statüsünde değerlendirmeye başlamıştır. Böylelikle şu anda güneş ile birlikte toplam 10 gezegen bulunmakta. Güneşin dışındaki 9 gezegenin ise toplamda bilinen 166 adet uydusu var.Bu uyduların tamamı da güneş sisteminin içerisinde değerlendirilmekte.

Gezegenlerin Bazı Özellikleri

Gezegenlerin hepsinin yörüngeleri elips şeklindedir ve tüm gezegenlerin güneş hızları birbirinden farklıdır. Bununla birlikte bazı gezegenlerin yörüngeleri birbirleriyle kesişir. Tüm gezegenler batıdan doğuya doğru dönerler. Güneşe en yakın gezegen Merkür’dür. Buradaki sıcaklık inanılmaz derecede yüksektir ve bu yüzden herhangi bir yaşam olması da mümkün değildir. Buna karşın Plüton ise güneşe en uzak gezegendir ve buzullarla kaplıdır. Dünyanın bir, Mars ve Neptün’ün iki, Uranüs’ün altı, Satürn’ün on ve Jüpiter’in on iki uydusu bulunmaktadır. Merkür ve Uranüs’ün ise uydusu bulunmuyor. Gezegenlerin dönüş hızları güneşe olan uzaklıklarıyla ters orantılıdır.

Güneş Sistemindeki Gezegenler

Güneş sisteminde bulunan gezegenler iki çeşide ayrılır. Bunlar İç (Karasal) ve Dış (Gaz Yapılı) gezegenlerdir. Karasal gezegenler Merkür, Venüs, Dünya ve Mars’tır.

Merkür

Güneşe 58 milyon kilometre uzaklıkta bulunan Merkür aynı zamanda uydusu olmayan iki gezegenden de biridir. Sekiz gezegen içinde kütlesi itibariyle sekizinci sıradadır. Dünyadaki çekim gücünün üçte birine sahiptir Dünya’da 50 kilo gelen bir kişi Merkür’de 17 kilo gelir. Güneşe yakınlığı yüzünden yüzey sıcaklığı 450 santigrat derecenin üzerine çıkar. Bunun tam tersine güneş ışınlarını alamayan diğer tarafı ise -172 santigrat derecedir. Kendi etrafındaki dönüşünü58 günde, güneş etrafındaki dönüşünü de 88 günde tamamlar.

Venüs

Diğer adı Çoban Yıldızı olan bu gezegen 108,4 milyon kilometre işe güneşe en yakın ikinci gezegendir. Venüs hemen hemen dünya ile aynı boyutlardadır. Venüs de Merkür gibi bir uyduya sahip değildir. Güneşin etrafını 225 günde tamamlar ve enteresan bir şekilde diğer gezegenlerin tersi istikamete doğru dönmektedir.

Dünya

149 milyon kilometre ile güneşe en yakın üçüncü gezegendir. Güneşin etrafını 365 gün 5 saat 48 dakika ve 46 saniyede tamamlar. Kendi ekseni etrafındaki dönüşünü ise 23 saat 56 dakika 4 saniyede tamamladır. Ortalama yüzey sıcaklığı 15 santigrat derecedir. Dünyayı diğer gezegenlerden ayıran en büyük özellik ise üzerinde yaşam olduğu bilinen tek gezegen olmasıdır. Uydusu Ay’dır ve güneş sistemindeki beşinci büyük doğal uydudur.

Mars

Mars, Güneşe 208 milyon kilometre uzaklığı ile dördüncü sırada yer alan gezegendir Kendi ekseni etrafındaki dönüşünü 24 saat 37 dakika, güneş etrafındaki dönüşünü ise 687 günde tamamlamaktadır. Bu dönüş süresi neredeyse dünyanınkinden 2 kat daha fazladır. Phobos ve Deimos adında iki uydusu bulunmaktadır.

Jüpiter

Güneş sisteminin en büyük gezegeni olan Jüpiter 71550 kilometrelik yarıçapa sahiptir. Bu da dünyadan yaklaşık olarak 13 kat daha büyük olması demek. Güneşe 778 milyon kilometre uzakta olması bakımından yüzey sıcaklığı -140 derecelerdedir. Kendi ekseni etrafındaki dönüşünü 12 yılda tamamlar. Io, Europa, Ganymede ve Callisto adında 4 uydusu vardır.

Satürn

Güneşten tam 1,4 milyar kilometre uzaklıkta olan Satürn büyük oranda hidrojen ve helyum içermektedir. Güneşin etrafını 29 yılda dönerken kendi eksenindeki dönüşünü ise 10 saatte tamamlar. Satürn’ü diğer gezegenlerden ayıran en önemli özelliği halkasıdır. Bu halka buz ve taşlardan oluşmaktadır. Titan, Rhea ve Mimas adında üç uydusu bulunmaktadır.

Uranüs

Güneşe uzaklığı 2,80 milyar kilometre olan Uranüs 13 Mart 1781 yılında keşfedilmiştir. Dünyadan 100 kat büyük olan bu gezegenin toplamda 27 adet uydusu vardır. Bunlardan en bilinenleri ise Ariel, Miranda, Umbriel, Titania ve Oberon’dur.

Neptün

Güneşe 4,5 milyar yıl uzaklıkta bulunan Neptün 1846 yılında keşfedilmiştir. Kendi ekseni etrafındaki dönüşünü 17 saatte tamamlarken güneşin etrafında tam 164 yılda dönmektedir. Triton ve Nereid adında iki uydusu vardır.

Plüton

Güneşten 6 milyar kilometre uzakta olan Plüton 1930 yılında keşfedilmiştir. Charon, Niks ve Hidra adında üç uydusu bulunmaktadır. Güneşin etrafına bir turunu 250 yılda atmaktadır. Dış merkezli bir yapıya sahip olduğu için 2006 yılında cüce gezegen sınıfına konuştur.

Güneş sistemi ile ilgili bütün detayları sizlere anlatmaya çalıştık, umarım faydalı olmuştur. Yorumlarınızı bekliyorum.

Güneş sisteminin oluşumunu anlatan harika bir videoyu  https://www.youtube.com/watch?v=jyL0VIxDkXM&ab_channel=EvrenveEvrim adresinden izleyebilirsiniz.