Atatürk Türkiye’yi çağdaş yaşam standartlarında yaşayan bir toplum olarak düşlerken, halkının düşüncelerine önem verip onları dinlerdi. Özellikle üretim tesislerinin bu konuda öncü olacağını düşündüğü için bu alana önem veriyordu.
Atatürk’ün bu alanda düşündüğü “Sosyal Fabrika Projesi’nin” temelinde üretim tesisinde araştırma geliştirme çalışmalarının yapıldığı teknolojik laboratuvar, sanat ve sporun yaşamın içinde olduğu bir kültürel etkinlik alanı, çeşitli eğitimlerin verildiği üreten bir okul olarak düşünmüştü.
Fabrika çalışanları ve çevre halkı yüksek standartlarda yaşamalıydı. Bu alanlar üzerinde tasarlanan Nazilli Basma Fabrikası kağıt üzerinde, uygulanmaya hazırdı.
Cumhuriyet döneminin en önemli ilklerinden olan sosyal fabrika, Beş Yıllık Kalkınma Planı’na dahil edildi. ve büyük heyecanla inşaatı başladı.
Dönemin ağır şartlarına göre 25 Ağustos 1935’te temeli atılan fabrika 9 Ekim 1937’de tamamlanmıştı. Bölgenin sosyal ve modern yanı olarak hazır olan fabrika artık üretmeye başlayabilecekti.
Sosyal tesislerde kadınlarda oldukça mutlu görünüyordu. Savaştan çıkan ve yıpranan millet için özgür bir ortam yaratılmıştı.
Sosyal fabrika içerisinde yer alan 700 kişilik sinema salonu bölgenin nüfusun 12.000 olduğu düşünülürse bölge ihtiyacı içinde oldukça önemliydi.
Bizzat Ulu önderin yaptığı resmi açılış bölge halkının büyük desteğiyle yapıldı.
Her gün ortalama 2400 kişiye ekmek kapısı olan fabrikada 800 kadar otomatik tezgah ile 2.500.000 kilo iplik işlemesi ve 20 milyon metre basma imal etme hedefiyle yola koyuldu.
Peki fabrikanın sosyal tesisleri ne durumdaydı?
Daha önce görülmemiş balolar, dans geceleri yaparak halkın eğlenmesine olanak tanıyordu.
İşçi sağlığını kontrol etmek ve korumak için 40 yatak kapasiteli hastanesi de olan fabrikanın bir eczane ve bir de araştırma laboratuvarı vardı. Hastane sadece kendi çalışanlarına hizmet etmiyordu, Nazilli’de kabus olan sıtma hastalığını tüm bölgeyi gezen fabrika doktorları sonlandırmıştı.
Fabrikanın işçilerinin kurduğu müzik grubu, yine işçilerin kurduğu futbol takımı ile halk sosyalleşmeye devam ediyordu.
Kendi elektriğini üreten Sosyal fabrika, dönem dönem Nazilli’nin ihtiyacı olan elektriği bünyesindeki santralle üreten bir fabrikadan bahsediyoruz, peki bu fabrika bugün neden işlemez durumda? Asıl soru bu bizce? Neden bu fabrika üretemiyor, sosyal tesisleri atıf durumda?
