Berlin Antlaşması Osmanlı imparatorluğu, İngiltere, Almanya, Rusya, Avusturya-Macaristan imparatorluğu, Fransa ve İtalya arasında 13 Temmuz 1878’de Berlin’de imzalanan barış antlaşması. 3 Mart 1878 tarihinde Osmanlı ile Rusya arasında Ayastefanos Antlaşması imzalanmıştır. Ancak yapılan antlaşmanın şartları Osmanlı Devleti açısından oldukça ağır olmuş ve Rusya’nın Balkanlar’daki gücünü arttırmıştır. Bu durum Avrupa devletlerini önemli ölçüde kaygılandırmıştır.
İngiltere’nin 19. yüzyılın büyük bölümünde Osmanlı yanlısı bir siyaset izlemesinin en büyük nedeni ise, Rusya faktörü olmuştur. İngilizler Rusya’yı tehlikeli bir güç olarak görmüşler ve Moskova’nın sıcak denizlere yayılma stratejisini endişe ile izlemişlerdir. Rusya’nın bu hedefinin engellenmesinin en etkili yolu ise, Osmanlı’nın Rusya karşısında desteklenmesi olmuştur. İngiltere için Osmanlı Kuzey Asya’daki Rus nüfusu ile güneydeki kendi etki alanı arasında iyi bir tampon bölge ve aracı duvar olmuştur.
Berlin Antlaşması Nedenleri
Bu düşünceyle İngiltere, yüzyılın ortalarından itibaren ortak bir strateji izlemeye başladığı Fransa’yı da yanına alarak, Osmanlı’nın yanında Rusya’ya karşı savaşa girmiştir. 1853-56 yıllarındaki Kırım Savaşı, İngiltere, Fransa ve Osmanlı ittifakının Rusya’ya karşı kazandığı bir mücadele olmuştur. Ancak 1870’lere gelindiğinde İngiltere’nin stratejisi ciddi bir biçimde değişmeye başlamıştır. İngilizler, Osmanlı’yı Rusya’ya karşı ayakta tutma politikasından kademeli bir biçimde vazgeçerek, Osmanlı’yı parçalayıp paylaşma planları kurmaya başlamışlardır.
Bunun en açık ifadesi ise, 1877-78 Osmanlı-Rus Savaşı’nın (93 Harbi olarak da bilinir) ardından imzalanan Berlin Anlaşması olmuştur. Savaşta Osmanlı ordusu büyük kayıplar vermiş, Ruslar Kars, Ardahan ve Batum’y işgal etmişler, Balkanlar’da ise İstanbul yakınlarına kadar ilerlemişlerdir. Bunun ardından imzalanan Ayestefanos Anlaşması Rusya’ya çok büyük imtiyazlar tanımış ve işgal edilen bölgelerin bir kısmını da Rusya’nın yönetimine bırakmıştır.
Başta İngiltere olmak üzere Avrupalı güçler bu anlaşmadan büyük rahatsızlık duyarak Rusya’yı Berlin Konferansı’na katılmaya zorlamıştır. Bu konferans sonucunda kabul edilen Berlin Anlaşması (1878) ise İngiltere ve Fransa’nın “Osmanlı’yı ayakta tutma” stratejisinin artık tarihe karıştığını göstermiştir. Berlin Anlaşması ile Osmanlı, tarihinin en büyük toprak kayıplarından birini yaşamışlardır. Kars, Ardahan ve Batum Rusya’ya bırakılırken, Balkanlar’da Osmanlı toprakları adeta “dağıtılmış” Sırbistan, Romanya, Bulgaristan, Karadağ gibi bağımsız devletler meydana getirilmiştir. Bosna-Hersek ise Avusturya- Macaristan’ın işgaline bırakılmış, İngiltere ve Fransa Osmanlı’nın parçalanmasına ön ayak olmuşlardır.
Nitekim 1878’den sonra İngiltere’nin stratejisi çok açık bir biçimde Osmanlı’yı parçalamaya yönelik olmuştur. 1882/de bir Osmanlı toprağı olan Mısır İngiliz orduları tarafından işgal edilmiştir. Bundan sonraki dönemde İngiltere hep Osmanlı aleyhtarı bir politika izlemeye devam etmiştir. İngiltere-Fransa ittifakı ile Rusya’nın 1907 yılında bir araya gelerek “Üçlü Antant”1 kurmaları ise, İngiltere’nin Osmanlı’yı parçaiama konusunda Rusya ile aynı fikirde olduğunu açıkça göstermiştir. Nitekim bilindiği gibi, İngiltere Birinci Dünya Savaşı’nda da Osmanlı/ya savaş açan, Osmanlı topraklarını işgal eden ve diğer işgalcilere de (Ermeniler ve Yunanlılar gibi) en büyük desteği veren ülke olmuştur.
Berlin Antlaşması Tarihi
13 Haziran 1878’de Berlin’de Osmanlı, Rusya, Almanya, İngiltere, İtalya, Fransa ve Avusturya-Macaristan’ın katılımıyla Almanya imparatorluk Şansölyesi Prens Bismark’ın liderliğinde bir kongre toplanmıştır. Kongreye Osmanlı Devletini temsilen Hariciye Nazırı Kara Todori Paşa, Müşir Mehmed Ali Paşa ve Berlin büyük elçisi Sadullah Bey katılmış, bir aylık çalışmanın ardından kongre sona ermiş ve antlaşmanın maddeleri düzenlenmiştir.
Antlaşmanın sonunda Osmanlı Devleti kendisine tabi olan Sırbistan, Bulgaristan, Romanya ve Karadağ’ın bağımsızlıklarını tanımış, Bosna-Hersek Avusturya-Macaristan’a; Dobruca Romanya’ya; Tesalya Yunanistan’a; Kars, Batum, Artvin ve Ardahan Rusya’ya; Niş Sırbistan’a; Kıbrıs İngiltere’ye; birkaç kaza Karadağ’a; Girit, Doğu Beyazıt ve Eleşkirt Osmanlı Devleti’ne bırakılmıştır.
