Su Yosunu Hakkında Bilgi: Nerede Yaşar, Fotosentez Yapar mı?

Su yosunu hakkında kısa bilgi makalemizde su yosunu nerede yaşar, fotosentez yapar mı, nasıl çoğalır, çiçeği var mıdır, faydaları ve zararları hakkında bilgiler verdik

SU YOSUNU NASIL OLUŞUR

Fosillerin tanıklık ettiğine göre milyonlarca sene önce yeryüzünde diğer türlerdeki yaşantı şekilleri bilinmezken yosunların var oldukları anlaşılıyor. Diğer bitkilerin yetişmesi için gerekli olan toprağı onlar hazırlamışlardır. Geçmiş zamanlarda olduğu gibi günümüzde her tarafta yetişmektedirler. Onların genellikle denizlerde ve herhalde su altında yaşadıklarını düşünmek yerinde olmaz, yalnız oralarda her yerden daha fazla yetişirler.

Öyle türleri vardır ki, bir ağacın veya eski bir duvarın üzerinde bulabilecekleri nem onlar için yeterlidir. Kar ve buz üzerinde yaşayanları olduğu gibi sıcaklığı 85° C’i bulan kaplıca sularında yetişenleri de vardır.

Her şeyden önce şunu söyleyelim ki su yosunları, bilinen bitkisel organizmaların oldukça garip ve en basitlerindendir. Gerçekte bir bitkiyi belirleyen kök, sap ve yaprakları bunda aramak boşuna olur. Bitki oldukları halde, onlara hiç benzemeyen bu varlıklar yaşamak için ne yapıyorlar diye kendi kendimize sorabiliriz.

Onları oluşturan filiz adındaki gözelerin hepsi birbirine eşit olup, aynı görevi yerine getirirler. Örnek olarak beslenme, diğer bitkilerde gördüğümüz biçimde, kök gibi bazı ayrıntılarla değil bütün gözelerin çeperi arasından geçme yoluyla olur. Böylelikle besisuyunun dolaşımına lüzum kalmadığı için, sapın varlığı da zorunlu değildir. Filiz, içinde bulundurduğu klorofil sayesinde yaprakların işini gördükten sonra yapraklar ne işe yarayacaklardır?

SU YOSUNU NASIL ÇOĞALIR

Bu olay çeşitli yollarla meydana gelir: Ya bitkiciğin sadece ikiye bölünmesi (tek gözeli suyosunları gibi) ya da genellikle içinde bulundukları su aracılığıyla yer değiştiren sporlar veya eriyerek yeni su yosunlarının doğmasını sağlayan erdişi özel gözeler yardımıyla olur.

Örnek olarak seçmiş bulunduğunuz da marulu yemyeşil olduğu halde kenarları beyazımtrak görünebilir.

Bu durum çoğalmanın henüz tamamlandığını ve yemyeşil renk ise, bir «erişkin» denizmarulu karşısında bulunduğumuzu bize açıklar.

SU YOSUNU NEREDE YAŞAR

Genel olarak onu Akdeniz kıyıları boyunca, çok derin olmayan kayalıklar yakınında ve özellikle yaz mevsiminde bulabilirsiniz. Şiddetli deniz kabarmalarından sonra plajlar üzerinde ona sık sık rastlamanız mümkündür.

Çok ilgi çeken bir türü olan yeşil renkteki püsküllü spirogyra da durgun sularda ve derelerde görülebilir. Mikroskopla baktığınız zaman onu oluşturan özel gözelerin her birinde helezon biçimi bir klorofil şeridinin bulunduğunu göreceksiniz. Bu olay bitkiye verilen adı doğrulamaktadır.

SU YOSUNU YETİŞTİRİCİLİĞİ

Belki bu iş size garip görünüyor ama yosunlar, gelecekteki besin kaynağımız olabilme ümidini taşımaktadır. Hatta bu amaçla bazı ülkelerde kırmızı su yosunları, bostanlara sebze ektiğimiz gibi, birçok yıldan beri denizlerde yetiştirilmektedir. Öyle ki, bunların bazılarından sınırlanmayacak ölçüde çok çeşitli ürün almak mümkün olmaktadır. İşte bu bitki grubunun olağanüstü önemi hakkında sizi inandıracak bazı örnekler verelim: Çin’de ve Japonya’da suyosunları yetiştirilmekte ve besin maddesi olarak kullanılmaktadır. Asya’nın, Avrupa’nın ve Amerika’nın en kuzey noktalarında birçok kimse bunları toplamakta, kurutmakta, kıymakta, hayvanlara yem olarak vermekte veya gübre olarak kullanmaktadır.

Bazı sanayi kolları ise, yosunları özel şekilde terbiye ederek onlardan, eczacılıkta kullanılan maddeler çıkarabilmektedir.

Bununla birlikte yosunlar çok çeşitlidir: 20.000 türü sayılabilir, kolaylık bakımından özellikle, üstün gelen renkleriyle gruplara ayrılmışlardır (yeşil, kırmızı, kahverengi, mavi). Bu renkler klorofile karışıp yosuna, yeşilden başka renkler sağlayan bazı cisimler ve boya maddelerinden ileri gelmektedir.

Özelliklerini birlikte hatırlayalım:

Spirogyra kendine özgü üreme yoluyla belirlenmiş yeşil renkli bir yosundur. Gerçekte iki iplik bir «köprü» ile herhangi bir noktada birleşir.

Pek çok kırmızı suyosunu türü arasında gördüğünüz bu örnekten, sanayide ve laboratuvarlarda kullanılan jelatinli maddeler çıkarılır.

Kahverengi deniz yosunu Atlas Okyanusu’nda rastlanılan bir suyosunudur. Üzerinde taşıdığı üzüm çekirdeğine benzer sayısız kesecikler suda yüzmesini sağlar.

Acetabularia Akdeniz’de yaygın olan ve şemsiye gibi tipik biçimiyle belirlenen yeşil renkli bir suyosunudur.

GÖZDEN GEÇİRME VE BİLGİYİ KONTROL

GÖZLEMLER (*) ARAŞTIRMALAR (**) PRATİK DENEYLER (***)

(**) Kökleri olmadığı halde su yosunlarının deniz dibine nasıl tutunduklarını hiç düşündünüz mü?

(***) Tatlı su veya deniz yosunlarından birkaç tane elde ederek inceleyiniz ve bunları bitki koleksiyonunuza konulabilmek üzere hazırlayınız.

Uyarı: a) Suyosunlarının büyük bir kısmı denizlerde oluşur, ilkbahar veya yaz mevsimlerinde meydana gelen deniz kabarmalarından sonra bunları kumsallar üzerinde ve çok miktarda toplamak mümkündür. Yosunlar toplanır toplanmaz saklanmak için hazırlanmalıdır. Eğer bu mümkün olmazsa onları terbiye edilecek zamana kadar su içinde (deniz veya tatlı suyosunu olduklarına göre tuzlu veya tatlı suda) bekletmek gereklidir, b) yosunu su dolu bir kaba daldırın ve üzeri bir kağıt tabakası ile örtülü bir camı altından kaydırın, yosunun işe yaramaz taraflarını keserek (daima su içinde) kağıt ve cam üzerine yerleştiriniz. Sonra yosun + kağıt + camı sudan hep birlikte çıkarın, damlaları süzülmek ve kağıt tamamen kurumamak şar tiyle bir havlu üzerine koyunuz. Camın (yüzünü meyilli bulundurmak yerinde olur). Yosunu kurutulmak üzere birkaç damla zamkla kağıda yapıştırınız. Onu bir bezle örterek üzerine birkaç gazete koyun; başlangıçta gazeteleri günde üç defa bile değiştirin, sonra daha azaltarak yosunu tamamıyla kurumaya terk edin.

Exit mobile version