Yazı İçi Başlıklar
Abbasiler Kimlerdir?
Abbasiler, Hz. Muhammed(s.a.v.)’in amcası olan Abbas’ın soyundan gelenler, Ebul Abbas’ın kurduğu halife hanedanına Abbasi’ler denir.(750-1258)
Emeviler’in Peygamber Aile’sine Karşı Uyguladıkları Siayset:
Emeviler, halifeliği Hz. Muhammed(s.a.v.)’in amcaoğlu ve damadı olan ayrıca 4. halife makamına sahip H.z. Ali’den zor ve hile yöntemlerine başvurarak almışlar ve bununla da yetinmeyerek Peygamber ailesine karşı kanlı bir siyaset yolu izlemişlerdi.
O yüzden Emevilere karşı düşmanlık bir hayli artmış, özellikle Hicaz, Irak ve İran gibi büyük ülkelerde hoşnutsuzluklar baş göstermişti. Abbasoğulları’da bu düşmanlığı fırsat bilip, halifeliğin Peygamber ailesinden en lâyık olan kişiye geri verilmesi gerektiği yolunda propagandalara girişmeye başladılar.
Bir Türk’ün Emevilere Karşı İlk Ayaklanmayı Başlatması:
Bir dönem Emeviler, Türk haklın yoğun olarak yaşadığı Sogd, Horasan ve Toharistan gibi yerlerde özellikle vergi üzerinden soygunculuk yapmaya başlamıştı ve Arap olmayan halka ırkçılık yaparak Araplardan daha aşağı görülmeye başlandı.
Bu duruma ilk tepki ise Horasanlı olan Ebu Müslim adındaki bir Türk tarafından geldi ve Emeviler karşısında ilk ayaklanmayı başlatan kişi oldu. Bu ayaklanma daha sonra Müslüman Türklerle, Müslüman olmayan Türkleri kendi arasında barıştırdı. Ardından İran’lı şiileri de bu birliğe kattı ve çok büyük bir güç haline geldi. Ebu Müslim ile Arap orduları arasında yapılan savaşı Ebu Müslim kazandı ve Emevilerin saltanatı sona erdi.
Ebul Abbas’ın Halifeliğe Getirilmesi:
Peygamber(s.a.v.)’in sülâlesinden gelen Ebul Abbas Seffah halifeliğe getirilmiş oldu(y.750). İlk Abbasi halifesi ünvanını taşıyan Ebul Abbas, Emevileri acımasız bir şekilde yok ettiği için kendisine kan dökücü anlamını taşıyan el-Seffah ismi verilmiş oldu.
Bermekoğulları Kimdir?
Abbasiler ilk 9 halife zamanında özellikle Harun Reşit ve Memun bütün İslâm dünyasını kapsayan (Endülüs hariç) bir egemenlik ortaya çıkarıp kurmuş oldular. Ancak Anadolu ve Akdeniz Bölgelerine tarihte hiç bir zaman egemen olmayı başaramadılar.
Türkler ve İranlılar tarafından iktidara oturtulan Abbasiler, Araplara güvenemediklerinden dolayı özellikle yönetim işlerinde Türk’lerden ve İran’lılardan yararlandılar. Yeni kurulan devletin maliye ve yönetim işleri, özellikle Toharistanlı Bermekoğullarınca düzenlenmiş oldu. Bağdat bu dönem içerisinde kurulmuş olup başkent konumuna alındı(y.762). Kısa süre içerisinde saraylar, resmi kurum ve kuruluşlar ve askeri kışlalar ile donatılmış oldu.
İslam İmparatorluğu Zamanında Bağımsız Hükümetlerin Çoğalması:
Halifeler dönemi içerisinde Abbasi egemenliği zayıflamış oldu, İslâm imparatorluğu zamanında bağımsız olan hükümetlerin sayısı bir hayli çoğalmış oldu. Bunlar: Samanoğulları, Karahanlılar, Büveyhoğulları, Fatımiler ve diğerleri. Kuruluştan yaklaşık 150 sene sonra, Bağdat’ın egemenliği sadece Irak ve İran bölgelerinde geçerli idi.
Zaman ile Abbasi halifelerinin yalnız manevi değeri kalmış oldu. Büveyhoğulları 945 tarihinde Bağdat’ı ele geçirdiler, siyasi çıkarlarını düşünerek, Abbasi hanedanını yıkmadılar, ama onların elinde halife unvanından başka bir yetki de bırakmamış oldular.
Son Abbasi Halifesi Mustasım’ın Öldürülmesi:
1055 tarihinde Selçuklular, Bağdat’ı ele geçirerek Büveyhoğulları Devleti’ne son vermiş oldular. Ama yine halifeleri hoş tutmada geri kalmadılar. Moğol istilâsı ile Abbasi hanedanı bu sayede kesin olarak son bulmuş oldu. Hulâgu, Bağdat’ı alarak son Abbasi halifesi Mustasım’ı öldürmüş oldu(y.1258). Öldürülmekten son anda kurtulup kaçan Abbasoğullarından bir tanesi, Mısır’da Memlûklere sığınıp orada halifelik ünvanına kavuşmuş oldu.
Abbasi’lerin Sanat Tarzları:
Abbasiler dönemi içerisinde İslâm imparatorluğu’nun en parlak dönemlerinden biridir. Öyle ki, bu dönemde hemen her bölge bağımsız bir sanat merkezi durumuna gelmiştir. Bu dönemde edebiyat (özellikle şiir akımı), bilim, fen, müzik, kısaca bütün güzel sanatlar büyük bir gelişme göstermiş oldu.
Yunan, Süryani, Fars ve Sanskrit dillerinde yazılmış bilim, fen ve felsefe kitapları Arapça’ya bu dönem içerisinde çevirilmiş oldu. IX. yüzyılda halifelerin oturmuş olduğu Samarra’da bulunan kalıntılar, Abbasi sanatının başlıca özelliklerini yansıtan belgelerden meydana gelmektedir.
Kayrevan Camii (Tunus):
Tunus’ta bulunan bu camii kubbeleri ile dikkati çekmektedir. Mimber ve mihrabın yarım kubbe kısmı oymatik ağacındandır. Mermer levhalar kakma çiniler ile bezenmiştir. Temeli 670 senesinde atılan camii, XI. yy.a kadar bir çok defa restore edilip onarılmıştır.
