Devrimci hareketin önemli isimlerinden birisi olmakla ön plana çıkan Deniz Gezmiş, arkadaşları Hüseyin İnan ve Yusuf Aslan ile birlikte 1971 askeri darbesinde öğrenci hareketlerinde katıldığı ve öğrencileri isyana teşvik ettiği gerekçeleriyle tutuklanmış ve 6 Mayıs 1972 tarihinde asılarak idam edilmiştir.
1. Deniz Gezmiş Kimdir? Deniz Gezmiş’in Hayatı
Deniz Gezmiş Kimdir? Deniz Gezmiş’in hayatı nasıldır? Niçin idam edilmiştir?
Ankara’nın Ayaş ilçesinde 27 Şubat 1947 tarihinde doğan Gezmiş, dede tarafından bakıldığında ise, Rize’nin İkiz dereilçesine bağlı bir köyden oldukları ve aile büyüklerinin memuriyet hayatları nedeniyle göçmek zorunda oldukları görülmektedir. Babasının adı Cemil Gezmiş olan Deniz Gezmiş’in annesinin adı ise, Mukaddes Gezmiş’tir. Ailenin ilk üç erkek çocuğundan birisi olan Deniz, annesinin öğretmen olması ve tayininin Sivas’a çıkması nedeniyle, Sivas’a göç etmişlerdir. İlk ve orta öğrenimini bu yüzden, Sivas’ta tamamlamıştır. Liseyi ise İstanbul Haydarpaşa Lisesi’nde okuyan Deniz, bu yıllarda devrimci düşünce ile tanışmış ve geçen süreç içerisinde, sol kesimin yaptığı birçok eylemde ön plana çıkarak adından sıkça söz ettirmiştir.
2. Türkiye Halk Kurtuluş Ordusu’nu Kurmuştur.
Türkiye genelinde gençlik hareketlerinin bir parçasını oluşturan ve 1965 yılında kurulan Türkiye Halk Kurtuluş Ordusunun yönetici ve kurucularından birisidir. O dönem ve halen günümüzde bir terör örgütü olarak kabul gören Türkiye Halk Kurtuluş Ordusu, kurulduğu yıllardan itibaren çok büyük gençlik hareketlerine neden olmuş ve bu grubun üyeleri büyük ayaklanmaların fitilini ateşlemeyi başarmıştır.
Deniz Gezmiş 1965 yılında Türkiye İşçi Partisi Üsküdar ilçe teşkilatına üye olmuş ve bir süre siyasi faaliyetlerini burada yürütmüştür. Bir yandan eğitim hayatına devam eden Gezmiş, 7 Kasım 1966 yılında İstanbul Üniversitesi Hukuk Fakültesine girerek, üniversite eğitimine başlamıştır. 19 Ocak 1967 tarihindeTürkiye Milli Talebe Federasyonu binası ile ilgili çıkan küçük bir olayda iki arkadaşı ile birlikte gözaltına alınmış, ertesi gün ise serbest bırakılmıştır. Siyasi faaliyetlerine hız kesmeden devam eden Deniz Gezmiş, 30 Ocak 1968 tarihinde Devrimci Hukukçular Örgütünü kurarak, faaliyetlerini sürdürmeye devam etmiştir. O tarihlerde İstanbul Üniversitesi Fen Fakültesi konferans salonunda bir toplantıda konuşan Devlet Bakanı Seyfi Öztürk’ü protesto ederek tutuklanmıştır. Yaklaşık 25 gün tutuklu kaldıktan sonra serbest bırakılan Gezmiş, bu tarihten önce ise 6. Filo’yu protesto ettiği için görülen davadan da berat etmiştir.
Birçok arkadaşı ile birlikte Devrimci Öğrenci Birliği’ni kuran Gezmiş, Samsun’dan Ankara’ya Mustafa Kemal Yürüyüşü adı altında bir yürüyüş başlatarak, yine adından sözettirmeyi başarmıştır. Amerikan büyükelçisi Türkiye’ye geldiğinde havaalanında protesto gösterileri yapan gruplara önderlik etmiş ve yine tutuklanarak, birsüre sonra serbest bırakılmıştır. İstanbul Üniversitesi’ni işgal eden grubun liderliğini yapan Deniz Gezmiş, bu esnada polisle çıkan çatışmada yaralanarak tedavi görmüştür.
Bir dönem Filistin Gerilla kamplarında da eğitim aldığı iddia edilen Gezmiş, İstanbul Üniversitesi’ni işgal etme gerekçesiyle hukuk fakültesinden atılmıştır. Bir sürecin ardından Ankara’da İş Bankası Emek Şubesi’ni kurduğu örgüt adına arkadaşlarıyla birlikte soyan Gezmiş, 1971 yılında ise 4 Amerikan askerinin kaçırılması olayına da karışmış, daha sonra kaçırdıkları Amerikan askerlerini bırakmışlardır.
4. Deniz Gezmiş’in İdamı
Deniz Gezmiş kimdir? Sorusuna detaylı cevap verdikten sonra, biraz da Deniz Gezmiş’in idamı hakkında bilgiler verelim.
12 Mart askeri darbesinin ilk günlerinde arkadaşı Yusuf Aslan ile Sivas’a gitmek üzere yola çıkan Deniz Gezmiş, polislerle karşılaşması üzerine çıkan çatışmada arkadaşı Yusuf Aslan’la birlikte, arbede esnasında birbirini kaybettiler. Yusuf Aslan Elmalı’da görülürken, Deniz Gezmiş Sivas’ın Gemerek ilçesinde yakalanarak Kayseri’ye getirildi. Kayseri’den ise zamanın İçişleri Bakanı olan Haldun Menteşoğlu’nun yanına götürüldü.
16 Temmuz 1971 tarihinde başlayıp 9 Ekim 1971 tarihinde biten mahkemeye göre Deniz Gezmiş ve arkadaşları idama mahkum edildi. 6 Mayıs 1972 tarihinde ise gece yarısı idama mahkum edilen arkadaşları Hüseyin İnan ve Yusuf Aslan ile birlikte, Ulucanlar cezaevinde asılarak infazı gerçekleştirildi.
